Według danych Eurostatu za rok 2009 jedna na pięć kobiet w wieku 25–54 lata nie jest zatrudniona i najczęściej nie poszukuje pracy – pozostaje bierna zawodowo. Winę za to ponoszą, w prawie 50% przypadków, zobowiązania wobec rodziny. W krajach skandynawskich i Słowenii obowiązki rodzinne nie pozwalają na powrót do pracy niewielkiej liczbie kobiet między 25 a 54 rokiem życia (1,4%–3,6%), gdy w Grecji i na Malcie problem dotyka dużej grupy pań (odp. 16,2% i aż 40,4%).
Według raportu Eurostat w 2009 r. w krajach Unii Europejskiej
współczynnik bierności zawodowej wśród kobiet w wieku 25–54 lata (
prime-age) osiągnął 22,1%, a w grupie kobiet w wieku 15–64 lata – 35,7%. Jest to dużo, szczególnie w porównaniu z danymi dla mężczyzn – 8,2% w grupie 25–54 lata i 22,2% w grupie wiekowej 15–69 lat.
Mężczyźni w wieku 25–54 lata prawie trzykrotnie rzadziej wypadają z rynku pracy niż kobiety. Bierność zawodowa dopada ich szczególnie
w sytuacji kryzysu gospodarczego – przy braku odpowiednich kwalifikacji zawodowych i doświadczenia w pracy (wśród mężczyzn młodych, 15–24 lata), albo w wieku przedemerytalnym (55+). Przykładowo bierność zawodowa w pierwszej grupie, najbardziej dotkniętej kryzysem, wzrosła między 2008 a 2009 r. z 52,1% do 53%, a w drugiej osiągnęła 41.5%. Wśród kobiet w tych samych grupach wiekowych nieaktywność zawodowa przyjmowała w 2009 r. odpowiednio średnie wartości 59,3% (od 28,1% w Holandii do 76,1% we Włoszech) i 60,1% (od 30,1% w Szwecji do 87,9% na Malcie). Polska jest niestety drugim w kolejności krajem o największym odsetku nieaktywnych zawodowo kobiet w wieku 55+ – w 2009 r. współczynnik bierności zawodowej wyniósł w tej grupie 76,8%.
Kobiety, jak dowiodły badania, porzucają rynek pracy ze względu na zobowiązania rodzinne – głównie opiekę nad dziećmi lub osobami chorymi. Tym samym stają się nieaktywne w okresie, w którym mogłyby się dynamicznie rozwijać zawodowo, a który jest dla nich okresem istotnych zobowiązań rodzinnych. Ponad połowa nieaktywnych zawodowo kobiet grupy prime-age oznajmiła, że to właśnie obowiązki rodzinne powstrzymują je od powrotu do pracy. Niepowracające do pracy panie domu stanowiły od 1,4% kobiet grupy prime-age w Danii, przez 1,8% w Szwecji, 3,5% w Słowenii, do 15,6% w Luksemburgu, 16,2% w Grecji i aż 40,4% na Malcie.
W Polsce współczynnik bierności zawodowej wśród kobiet grupy prime-age wyniósł w 2009 r. 22,5%, przy czym według danych Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności na koniec IV kwartału 2009 roku zobowiązania rodzinne były powodem wyłączenia kobiet z rynku pracy aż w 57,2% przypadków. Statystyki te rosną systematycznie od kilku lat. Od początku 2007 r. do końca drugiego kwartału 2010 r. wpływ zobowiązań rodzinnych na wyłączenie z życia zawodowego kobiet między 25 a 54 rokiem życia zwiększył się z 51% do 59,3%. Jednocześnie od 2007 r. systematycznie wzrasta udział kobiet w wieku między 25 a 34 rokiem życia w grupie nieaktywnych zawodowo pań – od 26,2% w I kwartale 2007 r. do 29,9% w II kwartale 2010 r. Jest to najprawdopodobniej związane z pozostawaniem w domu po urlopach macierzyńskich.
Odsetek kobiet, które z różnych powodów nie poszukują pracy będąc w wieku produkcyjnym, jest na rynku pracy bardzo duży, szczególnie gdy porównać go do ułamka biernych zawodowo mężczyzn. Różnią się jednak tendencje spadków i wzrostów współczynnika bierności zawodowej dla obu tych grup. Kobiety poradziły sobie znacznie lepiej w ostatniej dekadzie – w latach 2000–2009 aż 5 milionów kobiet nieaktywnych zawodowo otrzymało zatrudnienie, a ich udział w rynku pracy wzrastał nawet w kryzysowych latach 2008 i 2009. Współczynnik bierności zmalał wśród kobiet w wieku produkcyjnym z 39,9% w 2000 r. do wspomnianych 35,7% w roku 2009. Dla porównania w okresie 2002–2008 współczynnik bierności zawodowej dla mężczyzn nie tylko nie zmalał w podobnym tempie, lecz nawet wzrósł nieznacznie osiągając wartość 22,2%.
Niestety spadek współczynnika bierności zawodowej kobiet nie oznacza wprost, że panie znalazły stałe zatrudnienie i że wzrosły szanse na znalezienie stałych ofert pracy pozwalających na godzenie obowiązków rodzinnych i życia zawodowego. Znacznie bardziej prawdopodobne jest to, że panie znajdują zatrudnienie tymczasowe na umowy na czas określony, których
udział na rynku pracy jest coraz większy.
Brak spodziewanych odpływów z grupy nieaktywnych zawodowo do grupy kobiet zatrudnionych potwierdza komunikat Eurostatu z 7 grudnia 2010 r., podsumowujący trendy na rynku pracy w pierwszych dwóch kwartałach 2010 roku (
Signs of possible recovery for the EU-27 labour market). Wskazuje on na niewielki udział kobiet grupy
prime-age w populacji kobiet zatrudnionych w ciągu trzech poprzednich miesięcy. W drugim kwartale 2010 r. panie pracujące nie dłużej niż od trzech miesięcy stanowią zaledwie 4,1% w grupie pracujących kobiet. Duży udział pań niedawno zatrudnionych – 12,9% – widać jedynie w najbardziej dynamicznie zmieniającej się grupie wiekowej najmłodszych kobiet (15–24 lata). Martwi jednak niski udział niedawno zatrudnionych kobiet w grupie pracujących w wieku 25–54 lata – 3,7%. Świadczy to o niewielkim popycie na pracę w tej grupie wiekowej wśród kobiet, które wcześniej były bezrobotne lub nieaktywne zawodowo. Wskaźnik ten waha się dla poszczególnych krajów od 1,5% w Rumunii, 1,8% w Holandii – która ma zarówno bardzo niskie bezrobocie, jak i bardzo wysoki współczynnik aktywności zawodowej kobiet (zawodowo pracuje tam 75% matek), więc niska wartość wskaźnika nie jest tu negatywna – do 8,8% w Szwecji, która z kolei charakteryzuje się niskim współczynnikiem bierności zawodowej kobiet, ale również dużą rotacją pomiędzy grupami aktywnych i nieaktywnych zawodowo.
Należy pamiętać, że aktywność zawodowa kobiet, także w okresie macierzyństwa i opieki nad małym dzieckiem,
stymuluje rozwój firm. Skutecznymi bodźcami do wzrostu aktywności zawodowej wśród kobiet, a szczególnie młodych matek, są m.in.
elastyczne formy zatrudnienia, takie jak
telepraca, czy elastyczne godziny pracy. Wdrażanie ich na polskim rynku pracy monitorowane jest między innymi przez organizacje pozarządowe oraz media zaangażowanie w takie kampanie jak „Firma Przyjazna Mamie” czy „Mama w pracy”.
Bazę szkoleń dla osób niepracujących, bezrobotnych i potrzebujących podnieść swoje kwalifikacje zawodowe, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet, znajdą Państwo
tutaj >
Więcej informacji o działaniach na rzecz aktywizacji zawodowej i społecznej kobiet znajdują Państwo
tutaj >